Modest Moussorgsky componeerde zijn wandeling door een museum, nadat bij een schilderijententoonstelling had bezocht van zijn vriend Viktor Hartmann. De schilder stierf onverwacht in 1873, waarop Moussorgsky zich aan het componeren zette en Pictures at an Exhibition werd geboren. Het werk bestaat uit zestien delen, die ‘bijeen’ worden gehouden door de wandeling tussen de elf schilderijen van Hartmann. De wandeling (Promenade) is het fundament waarop Pictures at an Exhibition steunt.
StarkLinnemann heeft zijn eigen – moeilijke – opdracht op zich genomen om de emotionele wandeling door het museum, met door Moussorgsky’s uitgebeelde gemoedstoestanden als verdriet, boosheid, frustratie, maar ook trots en humor voor een handvol instrumenten te bewerken. Wie de uitvoering van de Wiener Philharmoniker onder directie van Valery Gergiev van Pictures at an Exhibition kent, zal bij het beluisteren van StarkLinnemanns versie meteen geïmponeerd zijn. Het kwartet is erin geslaagd de enorme impact die het werk – vooral in symfonische uitvoering – in zich draagt, naar eigen inzicht over te brengen. Dat dit gebeurt in kleine bezetting is al een prestatie op zich.
De zo belangrijke gemoedstoestanden die Moussorgsky aangeeft, schetst het StarkLinnemann Quartet raak in bijvoorbeeld In Vecchio Castello waarin de basklarinet duidelijk verdriet verbeeldt. Vreugde klinkt op in Tuileries door prominente jazzswing. En opgetogenheid in Bydlo waar piano en tenorsaxofoon de weg vrij maken voor een indringende improvisatie van de basklarinet.
Omdat Pictures at an Exhibition op zoveel lagen is gegrondvest, is het logisch dat ook arrangeur Paul Stark niet ontkwam aan de noodzaak een fikse dosis dynamiek en emoties aan de muziek mee te geven. Dat kan op velerlei manieren, maar als je een monument als dat van Moussorgsky op jóuw manier handen en voeten wilt geven, dan dien je de intenties van de componist te respecteren. Zeker als je tekent voor een geloofwaardige, eigen interpretatie. StarkLinnemann heeft dat gedaan en daarom kun je spreken van de zoveelste, verantwoorde bewerking van Pictures at an Exhibition. Temeer ook, omdat naarmate het kwartet verder doordringt in de compositie, fraaie jazz de overhand gaat nemen. En StarkLinnemann daarmee trouw blijft aan zijn eigen uitgangspunten.
Het kwartet doet dat door bruggen te slaan tussen klassieke uitgangspunten, jazz, rock en zelfs een beetje wereldmuziek. Én door instrumenten toe te voegen. Iman Spaargaren bespeelt niet alleen zijn tenorsaxofoon, maar neemt ook klarinet en basklarinet ter hand. Slagwerker Jonas Linnemann nam naast zijn drumstel ook conga’s mee naar de Italiaanse studio waar Pictures at an Exhibition werd geregistreerd en contrabassist Vasilis Stefanopoulos bedient zich van elektronische effecten. Dit alles om de juiste diepte en klankmogelijkheden aan het Russische getoonzette drama toe te voegen.
En ja, daarmee heeft StarkLinnemann zichzelf en de wereld van muziekliefhebbers een grote dienst bewezen. Na eerdere bewerkingen van oeuvredelen van Chopin en Liszt is de hergeboorte van Moussorgsky’s Pictures at an Exhibition een schot in de roos.
RINUS VAN DER HEIJDEN
StarkLinnemann Quartet – Pictures at an Exhibition
UCM Records
Iman Spaargaren– tenorsaxofoon, klarinet en basklarinet
Paul Stark– piano, arrangementen
Vasilis Stefanpoulos– contrabas en elektronica
Jonas Linnemann– slagwerk en percussie
